1 Mayıs


Tarihi süreç içerisinde 1 Mayıs’ın ortaya çıkışında şüphesiz sanayi inkılâbı rol oynar.1800’lü yıllarda Sanayi Devrimi ile birçok işçi için çalışma koşulları dayanılmaz bir hal almıştır. İlk dönemlerde 14-16 saat arasındaki çalışma saati 12 saate düşürmek için mücadele başladı.

İlk kez 21 Nisan 1856 yılında Avustralya’nın başkenti Melbourne şehrinde taş ve inşaat işçileri Melbourne Üniversitesinden Parlamento evine kadar yürüyüş düzenlediler. Günde 8 saat iş günü yasasını kabul ettirdi.

 İşçi hareketleri ABD’ye de sıçradı. 1860 yılında Amerika Sınaî üretiminde 4. Sırada idi. 1890’lı yıllarda 1. Sıraya yükseldi. Bu sanayileşme işçi sınıfının hızla artmasına yol açmıştı. 20 Ağustos 1866 yılında Baltimore’da Ulusal Çalışma Birliği kongresinde Amerikalı işçiler 8 saatlik çalışma yasasının kabul ettirilmesinin bir zorunluluk olduğu kararını alırlar. Aynı yıl Cenevre’de toplanan 1. Enternasyonal’de de aynı karar benimsenir.

1877 yılında Amerika tarihinde görülen en büyük grev patlak verir. Baltimore ve Ohio eyaletlerinde demir yolu şirketi krizi bahane ederek işçi maaşlarını %10 düşürmüştür. Bunun üzerine birçok eyalette eylemler yaşanır. Onlarca kişi yaralanır ve ölür. 10 maden işçisi gizli bir örgüte üye oldukları bahanesi uydurularak idam edilir. Bu grevin bastırılması tam sendikalaşamamış işçilerin morallerini bozar.

 ABD’de 1 Mayıs 1886 yılında grev kararı alınır. Temel slogan: sekiz saat çalışma, sekiz saat dinlenme, sekiz saat canımız ne isterse! 1 Mayıs sabahı birçok kentte bütün baskılara rağmen işçiler sokağa çıktılar. Ülke genelinde yaklaşık 350 bin kişi eylemlere katıldı. Özellikle Chicago’da bir ayaklanma bekleniyordu. Polis, Asker ve paramiliter gruplar tüm kenti sardı. Bütün kışkırtmalara rağmen kayda değer bir olay yaşanmadı. 3 Mayıs günü McCormic Harvester fabrikasındaki 1400 işçi grev kırıcıların üzerine yürüdü. Çıkan olaylarda 6 işçi öldü ve onlarcası da yaralandı.

Türkiye’de 1 Mayıs’ın kısa geçmişi

Türkiye’de 1 Mayıs kutlamaları Osmanlı dönemine kadar uzanır. Selanik’te 1911 yılında burada çalışan tütün, pamuk ve liman işçileri örgütlenerek kutlama gerçekleştirirler. İstanbul’da ilk defa 1912 yılında kutlanır. 1923 yılında 1 Mayıs günü remi olarak “İşçi Bayramı” olarak kabul edilir. 1 yıl sonra hükümet kitlesel kutlamaları yasaklar. 1925 yılında Takriri Sükûn yasası ile kutlamalar yasaklanır. 1935 yılında 1 Mayıs “Bahar ve Çiçek Bayramı” olarak tatil günü ilan edilir.

1977 yılında yaklaşık 500 000 kişilik bir topluluk tarafından Taksim Meydanında kutlama yapılır. Fakat göstericilerin üzerine nereden geldiği belirsiz ateş açıldı. Yaralanma ve izdiham sonucu 34 kişi feci şekilde can verdi. Tarihe Kanlı 1 Mayıs olarak geçti.

1981 yılında Milli Güvenlik Konseyi 1 Mayıs’ı resmi tatil günü olmaktan çıkardı. 2008 yılında 1 Mayıs’ı “Emek ve Dayanışma Günü” olarak kutlaması kabul edildi. Nisan 2009 yılında TBMM’ye verilen önerge ile 1 Mayıs tekrar resmi tatil olarak ilan edildi.

Her yıl 1 mayıs kutlamalarının yıl dönümünde bazı marjinal gruplar bu günü fırsat bilerek provokatif eylemler gerçekleştirmek için fırsat kollarlar. Bu tür eylemlere alet olmadan tüm emekçilerin kutlama yapmaları kadar doğal bir şey yoktur. Ama temennim kendi özel günlerinde memurların değil işçilerin tatil ve kutlama yapmalarıdır. Bugün de anladığım kadarıyla emekçiler çalışmaya devam edecek.