Kahramanmaraş Türk Ocakları’nın 23 Mart Çarşamba akşamı yaptığı programda, ocağın tarihi süreci anlatıldı. Programın bu haftaki konuşmacısı ise Uzm. Tarih Öğretmeni Hatice Başkan idi.
Programa konuşmacı olarak katılan Uzm. Tarih Öğretmeni Hatice Başkan, Türk Ocaklarının tarihi sürecini anlattı. Başkan, görsel desteklerden de yararlanarak yaptığı sunumunda “Türk Ocakları’nın Kuruluş sürecine bakacak olursak; önce 1908’de Türk Derneği,1911’de ise Türk Yurdu Cemiyeti kuruldu.O dönemde Türklerin yüksek kültürel-siyasi ve mali seviyeye ulaşmaları için bir dernek kurmaları fikri, öncelikle Askerî Tıbbiyeli öğrenciler arasında konuşulmaya başlandı” dedi.
Başlangıçta Askeri Tıbbiyeliler, sonrasında mülkiye ve diğer okul öğrencilerinin de katıldığı bu gizli toplantılarda dernek fikrinin zamanla olgunlaştığını ifade eden Hatice Başkan, şöyle konuştu: “11 Mayıs 1911’de ‘190 Tıbbiyeli Türk Evladı’ adına bir mektup hazırlanır. Mektup, sabaha karşı Karacaahmet Mezarlığında toplandıklarında yazılır. Birden fazla sayıda yazılmıştır mektup. Toplananlar, aralarından 21 kişilik bir girişimciler kurulu oluşturdular. Mektubun muhatabı kendilerinden yaşça büyük Türk Milliyetçisi aydınlardır. 20 Haziran1911’de ikinci bir toplantı daha yapılır. Bu toplantıda ‘milliyet’ fikrine dayalı dernek kurma kararı verildi ve heyette bulunanlardan Dr. Fuat Sabit Bey’in önerisiyle ‘Türk Ocakları’ adı kabul edildi. Türk Ocakları’nın kurucu heyetinde Mehmed Emin, Ahmet Ferit, Ahmet Ağaoğlu ve Fuat Sabit’in hazır bulunduğunu belirten Uzm. Tarih Öğretmeni Hatice Başkan, “Derneğin yönetiminde ise, Geçici İdare Kurulu olarak Mehmed Emin Yurdakul Başkan, Yusuf Akçura İkinci Başkan, Mehmet Ali Tevfik Kâtip, Dr. Fuat Sabit Veznedar yer alır. Bu fiili kuruluştur. İlk toplantılar Yusuf Akçura’nın çıkarmaya devam ettiği Türk Yurdu Cemiyeti’nin yayın organı olan Türk Yurdu Dergisi’nin idarehanesinde yapıldı. Esas Nizamname ve çalışma programının hazırlanması zaman alır. Resmi kuruluşu 25 Mart 1912’de gerçekleşir. Bazı İttihat Terakki üyeleri ve Osmanlı Hanedan üyelerinden gelen destekle Beyazıt’ta Soğanağa sokakta müstakil bina edinilir” şeklinde konuştu.1912’de yayınlanan “Türk Ocağı Esas Nizamnamesi” ne göre Ocağın amacının “Akvam-ı İslâmiyye’ninbir rükn-i mühimmi olan Türklerin millî terbiye ve ilmî, içtimaî, iktisadî seviyelerinin terakki ve i’lâsiyle Türk ırk ve dilinin kemaline çalışmak” olduğunu kaydeden Başkan, konuşmasını şöyle sürdürdü: “Dernek amacını gerçekleştirmek içinTürk Ocağı adı ile kulüpler açarak dersler, konferanslar, müsamereler tertip, kitaplar ve risaleler neşir edecek, mektepler açmaya çalışacaktı.Balkan Savaşı’ndan sonra Ahmet Ferit Bey, Milli Meşrutiyet Fırkası’nı kurmak için yönetimden ayrılır. Bir yeni seçim yapılır. Oy çoğunluğuyla 18 Mayıs 1913’te Hamdullah Suphi Bey başkan seçilir. Balkan Savaşlarının ardından Osmanlının farklı unsurları arasına ayrılık sokmakla suçlanan Türk Ocakları maddi sıkıntılar yüzünden kapanma noktasına gelir. Hamdullah Suphi Bey buna çözüm bulur.” Tarihi Türk Ocakları’nın, İttihat Terakki iktidarı döneminde kapatılmayan 3 dernekten birisidir olduğuna işaret eden Tarih Öğretmeni Başkan, ocak hakkında şu bilgileri verdi: “İstanbul dışında ilk İzmir olmak üzere şubeler açıldı.1913 Kongresinde bin 200 olan üye sayısı1918 Kongresinde 2 bin 550 idi. Ocak sayısı da 35 olmuştu.Türk Yurdu Dergisi 15 günde bir 32 sayfa olarak çıktı. 1918’de abone sayısı bine ulaştı. Selanik’teki ’Genç Kalemler’ Dergisini çıkaran Ziya Gökalp’ın da aralarında bulunduğu ekip, 1912 Yunan İşgali sebebiyle İstanbul’a gelerek Türk Ocaklarına katıldı ve Türk Yurdu’nda yazmaya başladılar.1913 yılında Halka Doğru ve 1914 yılında Türk Sözü haftalık dergiler, 1917’de çıkan Yeni Mecmua, Manastır’da çıkan Yeni Fikir ve Üsküp’te çıkan Yeni Mektep yerel gazeteler de derneğin yayın organı oldu.
Doğrudan derneğe bağlı olmasa da;Türkçü Fikirler, Milli Tetebbular, Büyük Duygu, İktisadiyat Mecmuası, Yeni Mecmua, Büyük Mecmua adlı yayınlar Türk Ocağını destekledi.Islah-ı Huruf Cemiyeti ile birlikte Türkçenin sadeleşmesi için çalıştı. Bin 250 kitaplık kütüphane kuruldu.500 konferans verildi.Yunan işgali ardından baskılardan ötürü Selanik’ten kaçan öğrencilerin korunması için bir yardım sandığı kuruldu.İzmir Şehrinde Türkçe hâkimiyetinin artması için kampanyalar düzenlendi. İzmir Türk Ocağı Şubesi spor faaliyetleri düzenledi.Bir Türk Tatar Heyeti kurulup Kafkas-Kırım-Kazan bölgesi Halkı için Avrupa’da görüşmeler yapıldı.Dernek 1918 kongresinde kadınların üye olmasını kabul ederek birlikte toplantılar yapıldı.”
YORUMLAR