2010 yılında temeli atılan ve 2016’da hizmete açılan İzmit Körfez Geçiş Köprüsü, nam-ı diğer Osman Gazi Köprüsü, Türkiye’nin mühendislik harikalarından biridir. Çoğumuz bu devasa yapıyı kullanmış, belki de körfezin muhteşem manzarasına hayran kalmışızdır. Ancak bu köprünün gölgesinde kalan, pek konuşulmayan bir hikâye var: Japon mühendis Kishi Ryoichi.
Japonya’da her yıl üst düzey yöneticilerin intihar ettiğini duyarız. Peki, bu toplumdaki intihar eğilimi nereden geliyor? Aslında bu, kökleri samuray geleneğine uzanan derin bir kültürel kod. "Harakiri" ya da diğer adıyla "Seppuku", Japonlar için onurlu bir ölüm biçimidir. Onlara göre şeref, mesleki sorumluluk ve kişisel namus, hayatın kendisinden değerlidir. Bu değerler zedelendiğinde, geriye bazen yalnızca sessiz bir veda kalır.
Bu köşe yazısı ile ilgili olarak iki uç örnek vermek istiyorum.
Birinci Örnek: Osman Gazi Köprüsü’nün inşası sırasında, Japon mühendis Kishi Ryoichi’nin sorumlu olduğu bir halat kopar. Yaşanan kazayı "onur meselesi" olarak gören Ryoichi, "Sorumlu benim" notunu bırakarak hayatına son verir. Üstelik yaşanan kazadan dolayı herhangi bir can kaybı yaşanmadığı halde…
İkinci Örnek: 6 Şubat Kahramanmaraş depremlerinde, çürük binalar yüzünden binlerce insan hayatını kaybetti. Ancak sorumlu müteahhitler, "kocama hâli" gibi gerekçelerle tahliye edildi, davalar aylardır sürüncemede. Yıkılan binaların yalnızca yüzde 7'si hakkında kesin mahkûmiyet kararı var. Deniz kumlu beton, eksik demir ve standart altı malzeme kullanımı tespit edilmesine rağmen, "yapı denetim firması sorumlu" savunmasıyla çoğu kurtuldu. Oysa resmi verilere göre 55 bin canımızı kaybettiğimiz 6 Şubat Kahramanmaraş depremleri sonrasında tek bir istifa, “görevden af talebi” veya özür olmadı.
Japonya’da bir hata, yalnızca kişiyi değil, firmanın itibarını ve ulusal gururu da zedeler. Kishi Ryoichi’nin eylemi, bu anlayışın sonucuydu. Peki ya Türkiye’de? Depremde can kaybına yol açan müteahhitlere "kasten adam öldürme" suçu getirilmeli. Bir halatın kopmasından sorumluluk duyan bir mühendisin verdiği bedel, çürük bina yapanlar için de ders olmalı.
Mühendis odalarına, Japon modelindeki gibi “Proje ret” yetkisi verilmeli. Bağımsız uzman denetim ekipleri zorunlu kılınmalı (Osman Gazi Köprüsü’ndeki gibi). "Yapı Güvenlik Karnesi" uygulaması tüm binalar için zorunlu hale getirilmeli. Yapıların teknik detayları şeffaf şekilde kamuya açılmalı.
Kishi Ryoichi’nin intiharı, bir toplumun yaşam hakkına verdiği değeri gösterirken; Kahramanmaraş’taki tahliyeler, rant ve cezasızlık kültürünün bedelini ortaya koyuyor. Depremler değil, çürük zihniyetler öldürüyor. Japon mühendisin bıraktığı not, Türkiye’deki tüm müteahhitlere ve denetçilere bir ayna tutmalı.
"Bir halatın kopmasından bile sorumlu hisseden bir onur ile binlerce cana mal olan binalardan kaçan bir sorumsuzluk arasındaki fark, medeniyetin ölçüsüdür."
YORUMLAR